Matura, znana również jako egzamin dojrzałości, jest jednym z najważniejszych egzaminów w życiu młodego człowieka w Polsce. Jakie książki były na maturach? Warto przeanalizować, jakie teksty literackie pojawiały się na tych egzaminach oraz jak zmieniały się kanony lektur na przestrzeni lat.
Jakie książki były na maturach?
Polska literatura od zawsze odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu tożsamości i kultury narodowej. Nic więc dziwnego, że lista lektur maturalnych jest ściśle powiązana z historią i kulturą naszego kraju. Wśród klasyków, które często pojawiały się na maturach, można wymienić:
- „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza – epopeja narodowa, której znajomość jest uważana za elementarną dla polskiej tożsamości literackiej.
- „Lalka” Bolesława Prusa – powieść przedstawiająca obraz społeczeństwa XIX-wiecznej Warszawy.
- „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza – satyra na szkolnictwo i społeczność polską.
- „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – dramat symbolizujący narodowe marzenia i problemy.
- „Dziady” Adama Mickiewicza – dramat romantyczny o głębokim znaczeniu patriotycznym i duchowym.
Na przestrzeni lat w kanonie lektur maturalnych pojawiały się jednak również powieści obcej literatury, które miały wpływ na polską kulturę, takie jak:
- „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego – klasyk literatury rosyjskiej o zagubieniu moralnym i odkupieniu.
- „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa – powieść łącząca realizm z fantastyką, ukazująca absurdalność totalitaryzmu.
- „Proces” Franza Kafki – alegoria walki człowieka z bezdusznością aparatu biurokratycznego.
Zmiany w kanonie lektur
Zmiany w kanonie lektur są często wynikiem zmieniających się czasów, nastrojów społecznych i politycznych, a także reform edukacyjnych. W przeszłości lista lektur maturalnych była bardziej jednolita i koncentrowała się głównie na klasykach literatury polskiej. Jednak w ostatnich latach zauważalny jest trend do włączania do kanonu literatury współczesnej oraz tekstów wcześniej marginalizowanych.
Reformy edukacyjne prowadzone przez kolejne rządy wprowadzały nowe teksty i usuwane były z listy lektur te, które uważano za mniej istotne lub kontrowersyjne. Przykładem takiej zmiany jest wprowadzenie twórczości Olgi Tokarczuk, polskiej laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, do listy lektur szkolnych.
Od roku 2020 Ministerstwo Edukacji i Nauki wprowadziło kilka istotnych zmian w kanonie lektur, co spotkało się z mieszanymi reakcjami ze strony nauczycieli, uczniów i krytyków literackich. Na listę trafili tacy autorzy jak:
- Olga Tokarczuk – „Prawiek i inne czasy”, „Dom dzienny, dom nocny”.
- Szczepan Twardoch – „Drach”.
Jednocześnie usunięto lub ograniczono znaczenie niektórych klasyków, co wywołało sporo kontrowersji. Tego typu zmiany pokazują, że kanon lektur maturalnych nigdy nie jest stały i podlega ciągłej ewolucji.
Które lektury są najczęściej wybierane?
Nie wszystkie lektury cieszą się jednakową popularnością wśród maturzystów. Wybór tematu zależy często od zainteresowań uczniów, a także od tego, jak dobrze czują się w danej epoce literackiej czy stylu pisania. Na podstawie analizy tematów maturalnych oraz opinii nauczycieli można określić, które lektury są wybierane najczęściej i dlaczego.
Do najczęściej wybieranych lektur maturalnych należą:
- „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza – dzięki swojemu narodowemu znaczeniu i bogactwu tematów umożliwiających różnorodną interpretację.
- „Lalka” Bolesława Prusa – powieść realistyczna, która daje szerokie pole do analizy postaci i tematów społecznych.
- „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego – dzieło filozoficzne i psychologiczne, często wybierane z powodu głębi analiz.
- „Dziady” Adama Mickiewicza – dramat romantyczny, którego symbolika i motywy patriotyczne są często tematem maturalnych wypracowań.
- „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza – przez swój nowatorski styl i satyryczny obraz społeczeństwa świetnie nadaje się do interpretacji.
Jednym z czynników wpływających na wybór lektur przez maturzystów jest również przygotowanie nauczycieli i zakres materiału omawianego na lekcjach. Szkoły często koncentrują się na szczegółowym omówieniu kilku pewnych i kluczowych tekstów, które uczniowie później chętnie wybierają na maturze.
Ostateczny wybór lektury zależy jednak zawsze od indywidualnych preferencji maturzysty oraz jego pewności w analizowaniu tekstów literackich. Ciekawe jest również to, że coraz więcej uczniów interesuje się współczesnymi autorami i mniej konwencjonalnymi dziełami, co pokazuje ich otwartość na nowości literackie i zainteresowanie różnorodnością kulturową.
